Bertram R. Forer adlı bir psikolog 1948 yılında
öğrencileri üzerinde bir deney yaptı. 39 kişiden oluşan sınıfına, aldıkları
puanları baz alarak bir analiz hazırladığını ve bütün yazılanları okuduktan
sonra yazılanların ne kadarının kendi kişiklerine uyduğunu belirtmeleri için
0'dan 5'e bir puanlamalarını istemişti. Yani öğrenci 5'i işaretlediği takdirde
Forer'ın verdiği kağıttaki yazılanların, o öğrenciyi tamamen yansıttığı
anlamına geliyordu. Aslında her öğrenciye verilen kağıtta aynı şeyler yazıyordu
ve bunlar bir astroloji sütunundan alınmıştı.Kağıtta yazılanlar şöyleydi:
başkalarının sizi beğenmesine, size hayran olmasına ihtiyaç
duyuyorsunuz,dışardan disiplinli ve özgüvenli gözükürken, içten içe kaygılı ve
güvensizsiniz, bazen doğru kararı verip vermediğiniz konusunda kafanızda ciddi
şüpheler uyanıyor,bağımsız bir düşünür olmakla gurur duyuyorsunuz ve
başkalarının iddialarını bir kanıt olmadan kabul etmiyorsunuz, bazen zamanlar
dışadönük, sokulgan ve sosyalsiniz; bazen içe dönük davranıyorsunuz…
Uygulama sona erdikten sonra puanlamaları inceleyen Forer, sınıf
ortalamasını 4.26 olarak buldu. Yani kişileştirilmiş gibi görülen fakat aslında
genel olan varsayımlarla insanları kandırılabilmesi mümkün. Günümüzde de kahve
fallarında, astroloji köşelerinde gördüğümüz de tam olarak bu.
Peki madem bu etkiyi Bertram R. Forer buldu neden başlığımızı
Barnum Etkisi olarak attık ? P.T. Barnum isimli iş adamı, bu yöntemi
insanları manipüle etmekte çok iyi kullanmasından dolayı bu
etki "Barnum Etkisi" olarak anılmaya başlanmış. Yine de Barnum
da desek Forer da desek ikisi de aynı kapıya çıkacaktır.
Kaynak ve İleri Okuma : https://phys.org/news/2017-04-people-astrology.html
https://www.youtube.com/watch?v=NBXRzdzFnHk
